VNTB – Thay thế cát sông bằng cát biển cho xây dựng cao tốc?

Hồng Dân
18.05.2024 12:35
VNThoibao

(VNTB) – Việc lấy cát biển thay cát sông làm vật liệu san lấp nền đường cao tốc là chưa có tiền lệ.

 Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã có chỉ đạo sử dụng cát biển để làm cao tốc trong chuyến công tác tại tỉnh Vĩnh Long, về nội dung làm việc với các tỉnh thuộc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và TP.HCM trong giải quyết vật liệu cho các dự án giao thông trọng điểm khu vực phía Nam.

Cần làm rõ cơ sở pháp lý

Tại buổi làm việc, Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng Trần Văn Lâu nói rằng hiện địa phương không có khả năng quản lý khai thác cát biển ngoài khơi. Từ đó, địa phương kiến nghị Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo giao cho lực lượng cảnh sát biển là đơn vị quản lý đối với nguồn tài nguyên này. Cũng ông Trần Văn Lâu, vì trách nhiệm chính trị nên địa phương mong Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà và các bộ giúp đỡ để làm sao khi triển khai thực hiện khai thác cát biển đúng quy định pháp luật, tránh rủi ro về sau.

Ông Lâu dẫn chứng Nghị quyết 106/2023/QH15 về “thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình đường bộ” của Quốc hội ký ban hành ngày 28-11-2023, không có quy định chính sách đặc thù về sử dụng khu vực biển đối với hoạt động khai thác cát để phục vụ cho cao tốc. Nhưng Nghị quyết này có nói đến 21 danh mục dự án được áp dụng cơ chế đặc thù. Như vậy, Sóc Trăng chưa rõ là việc áp dụng cơ chế đặc thù để khai thác cát biển phục vụ cao tốc về cơ sở pháp lý có đảm bảo hay không?

Cùng băn khoăn tương tự, Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ, Dương Tấn Hiển đặt câu hỏi là khu vực Cần Thơ không bị nhiễm mặn; nếu sử dụng cát biển liệu có ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên hay không? Cần Thơ kiến nghị chính phủ cần có văn bản pháp lý hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng cát biển thay thế cát sông để không bị vướng mắc khi triển khai.

Cuộc đánh đổi mạo hiểm

GS.TSKH Nguyễn Ngọc Trân, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Kỹ thuật Nhà nước cho rằng, việc lấy cát biển thay cát sông làm vật liệu san lấp nền đường cao tốc là chưa có tiền lệ. Bởi thực chất đó là mang mặn vào giữa những hệ sinh thái ngọt, một cuộc đánh đổi được/mất mà cho đến nay chưa thấy có nơi nào chấp nhận. Đối với Đồng bằng sông Cửu Long, cuộc đánh đổi còn mạo hiểm hơn nhiều vì đó là mang mặn vào giữa những cánh đồng lũ, trũng, cao trình thấp, nền đất yếu.

Ngoài ra việc cát biển được dùng cho san lấp không được rửa mặn chứa một lượng nhất định muối hòa tan như NaCl, SO4, Mg. Vì vậy, sử dụng cát biển làm nền đường, với thời gian sẽ có một số tác động đến ruộng đất, môi trường nước mặt và nước ngầm ngoài khu vực san lấp như bị mặn hoá, có thể bị chua phèn do SO4 tích tụ.

Lưu ý khác, châu thổ sông Mekong, mà Đồng bằng sông Cửu Long là phần nằm trong lãnh thổ Việt Nam, được hình thành từ quá trình biển rút khoảng 11.000 năm trước, và từ bồi lắng trầm tích mà sông Mekong tải ra biển sau một hành trình hàng ngàn km. Châu thổ sông Mekong có phần nổi, phần chìm dưới mực nước biển mà ranh với cận châu thổ là dốc thềm châu thổ nơi mà độ sâu của các đường bình độ tăng nhanh trong một khoảng cách ngắn.

Do vậy, cát biển không thuần nhất. Sự phân bổ theo phương từ sông ra biển theo trọng lượng trầm tích là cát, cát bùn, bùn cát và bùn. Dòng chảy ven bờ lại cuốn các tổ hợp này di chuyển dọc bờ theo hướng đông bắc – tây nam trong các tháng 11 đến tháng 4 năm sau, và theo hướng tây nam – đông bắc trong các tháng 5 đến tháng 10. Sự dịch chuyển là một nguyên nhân của bồi, lở bờ biển. Trên từng đoạn bờ biển sẽ bồi nếu cán cân trầm tích (hiệu số đầu vào trừ đầu ra) dương; ngược lại lở nếu cán cân là âm, không đổi nếu bằng không. Hố mà đào/hút cát để lại do vậy tác động đến lở bờ biển.

TS Thái Duy Sâm, Phó chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam, cho rằng Bộ Giao thông Vận tải cần có đánh giá tác động môi trường xung quanh khi sử dụng cát biển trên diện rộng, bởi lo ngại khả năng cát biển gây nhiễm mặn, ảnh hưởng đến cây trồng. Các địa phương cần nhanh chóng khảo sát, quy hoạch khu vực có thể dùng cát biển để không ảnh hưởng môi trường, tránh nguy cơ sạt lở ven bờ biển như khi khai thác cát sông.

Bộ Giao thông vận tải tự đánh giá ra sao?

Ghi nhận theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, hiện tại bộ này phối hợp cùng Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ thí điểm ở hiện trường với quy mô nhỏ, cấp thiết kế thấp hơn đường cao tốc, chất lượng cát biển mới chỉ được nghiên cứu cho một khu vực (mỏ cát biển tỉnh Trà Vinh), các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn về độ mặn đối với cây trồng, vật nuôi chưa đầy đủ. “Vì vậy, việc sử dụng đại trà vật liệu cát biển để xây dựng đường ô tô cần được tiếp tục thí điểm mở rộng ở các dự án với cấp quy mô, cấp thiết kế cao hơn, cũng như thí điểm ở các điều kiện tự nhiên, điều kiện môi trường, nguồn vật liệu cát biển khác nhau để có cơ sở đánh giá một cách toàn diện…” – Bộ Giao thông vận tải cho hay.

Tính đến hiện tại thì về pháp lý mới có Công điện số 02/CĐ-TTg của Thủ tướng Phạm Minh Chính ký ban hành ngày 9-1-2024, về “Tập trung tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến định mức, đơn giá xây dựng; khai thác, cung ứng vật liệu xây dựng cho các dự án, công trình giao thông trọng điểm, quan trọng quốc gia”; và Thông báo số 136/TB-VPCP về “Kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp về bảo đảm nguồn vật liệu cho Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh và các dự án đường cao tốc khu vực đồng bằng sông Cửu Long” do Phó Chủ nhiệm Văn phòng chính phủ Nguyễn Sỹ Hiệp ký phát hành ngày 3-4-2024.

Cả hai văn bản trên đều chưa được cụ thể hóa bằng các quy định chuyên ngành, tạo rủi ro chính trị cho trách nhiệm quản lý của chính quyền địa phương.

---

Tin Bài Liên Quan:

1. VNTB – Cuối cùng thì lỗi ở đâu?
2. VNTB – Niềm tin cạn kiệt
3. VNTB – 48 năm rồi, an cư để lạc nghiệp vẫn là giấc mơ cổ tích
4. VNTB – Tinh dầu cần sa: mua nhiêu cũng có, ai mua cũng được